زنجان

استان زنجان از شمال با استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی، از شمال شرق با استان گیلان، از شمال غرب با استان آذربایجان غربی، از جنوب با استان همدان، از غرب و جنوب غرب با استان کردستان و از شرق با استان قزوین همسایه است. استان زنجان دارای ۸ شهرستان و ۱,۲۱۰ آبادی است که از این تعداد، ۹۷۸ آبادی دارای سکنه و بقیه خالی از سکنه هستند.

مرکز استان زنجان، شهرستان زنجان در شمال غرب ایران و از بزرگ‌ترین شهرهای شمال غرب ایران است. وسعت استان برابر ۲۲,۱۶۴ کیلومتر مربع و ۱/۴۳ درصد کل کشور را شامل می‌شود. جمعیت استان بر اساس آخرین آمار ۱,۰۱۵,۷۳۴ نفر است. بر اساس سرشماری سال ۱۳۸۹ شهر زنجان دارای ۴۱۶,۸۵۱ نفر جمعیت، نوزدهمین شهر کشور از نظر جمعیت است و دارای مساحتی قریب به ۸۱ کیلومتر مربع است. زنجان از شمال به شهرستان طارم و خلخال و میانه و از شرق به سلطانیه و طارم و از جنوب به خدابنده و ایجرود و از غرب به شهرستان ماه‌نشان محدود است. زنجان از سطح دریا ۱۶۶۳ متر ارتفاع دارد.

زبان مردم زنجان ترکی آذری با لهجه زنجانی است و از لحاظ فرهنگی و زبانی به مانند سایر شهرهای آذری نشین ایران است. فارسی نیز در برخی خانواده‌ها رایج است.

تنوع آب وهوایی این منطقه موجب ایجاد گونه‌های متفاوتی از زندگی جانوری شده است. وجود گونه‌های متفاوتی از حیوانات وحشی و پرندگان مهاجر وجانوران آبزی گردشگران بسیاری را در مواقعی که شکار مجاز است به این منطقه جذب می‌کند.

:آداب و رسوم مردم استان زنجان

اهالی زنجان از شیعیان هستند و هر ساله دسته عزاداری حسینیه اعظم زنجان از خیابان فردوسی تا بلوار آزادی که فاصله‌ای چند کیلومتری است، در هشتم محرم با قدمت بیش از یکصد سال برگزار می‌شود که از نمادهای عزاداری و دین‌داری مردم زنجان است. حسینیه اعظم زنجان یکی از بزرگ‌ترین مراکز مذهبی جهان تشیع است، روز هشتم محرم هر سال بزرگ‌ترین دسته عزاداری جهان را برگزار می‌کند که قدمتش به دوران قاجاریه می‌رسد. از زنجان با عنوان پایتخت شور و شعور حسینی نیز یاد می‌شود.

:سوغات و صنایع دستی استان زنجان

مرسوم‌ترین سوغاتی زنجان چاقو و چاروق (نوعی کفش زنانه ایران باستان) و فرش زنجان (با طرحی معروف به ریز ماهی) و ملیله‌کاری است. صنایع دستی زنجان عبارت‌اند از: چاروق دوزی، ملیله کاری شامل سینی، سرویس بشقاب و کاسه و وسایل مصرفی، وسایل زینتی و تابلوهای بی بدیل زینتی، مسگری (ساخت ظروف مسی و تابلوهای زینتی)، چاقو سازی شامل کارد آشپز خانه و میوه خوری و همچنین قندشکن، قلم تراش، گلیم بافی، فرش بافی، تذهیب، تراش سنگ‌های قیمتی، رنگرزی، منبت کاری، نگارگری، مصنوعات چرمی، معرق چوب و قلم زنی.

از غذاهای سنتی این استان می‌توان به جغور بغور و آش ترش اشاره کرد

:جاذبه های مهم استان زنجان

:گنبد سلطانیه

گنبد سلطانیه در شهر سلطانیه قرار دارد؛ منطقه‌ای که در گذشته دشتی پهناور بود و برای تفریح و شکار مورد استفاده قرار می‌گرفت. «ارغون خان»، چهارمین امپراتوری ایلخانی مغول، در زمان حکومت خود دستور داد تا شهر سلطانیه برای اقامت وی ساخته شود. این شهر در دوره ایلخانیان، پس از مراغه و تبریز، سومین پایتخت حکومت به حساب می‌آمد.

گنبد سلطانیه در سال‌های ۷۰۳ تا ۷۱۳ هجری قمری (۱۳۰۲ تا ۱۳۱۲ میلادی) و در دوره حکومت سلطان محمد خدابنده (معروف به اولجایتو)، هشتمین سلطان مغول، به‌عنوان آرامگاه بنا شد. این حاکم ایلخانی از آیین پدری خود، شمنیسم، پیروی می‌کرد. شمنیسم یا شمن‌باوری نام یک رشته باورهای سنتی در برخی اقوام بدوی و مربوط به دوران پیش از تاریخ است که امروزه نیز در سراسر جهان پیروان بسیاری دارد. این پادشاه پس از مدتی به پیروی از مادر خود به دین مسیحیت روی آورد و نام خود را به نیکلاس (نیکولو) تغییر داد.

اولجایتو کمی پس از تغییر دین، مریض می‌شود و نام خود را به «خربنده» تغییر می‌دهد؛ زیرا خرافه‌ای در میان اقوام پدری اولجیاتو (مغول‌ها) وجود داشت که طبق آن، قدرت حروف ابجد از خود اسم مهم‌تر بود. خربنده از نظر ارزش حروف ابجد با «سایه خاص آفریننده» هم‌ارزش است.

:موزه رختشویی خانه

رختشویخانه زنجان توسط دو برادر به نام‌های مشهدی اکبر معمار و مشهدی اسماعیل بنا ساخته شد و به‌طور عام‌المنفعه و شبانه‌روزی کار می‌کرد. زمین آن را علی‌ اکبر خان توفیقی، اولین شهردار وقت زنجان در سال ۱۳۰۷ از باقرخان امجد نظام به قمیت ۱۸۵ تومان خریداری کرد و به دستوری وی رختشویخانه ساخته شد. این محل قبل از احداث رختشویخانه با هرزآب‌های سطحی مملو و به بابا جامال چوقوری (گودال بابا جمال) معروف بود.

مجموعه تاریخی رختشویخانه در سال ۱۳۱۹ در دفتر اندیکاتور اداره ثبت اسناد و املاک زنجان به ثبت رسیده بود. ساخت رختشویخانه توسط برادران مشهدی ۱۵ ماه به طول انجامید. سنگ‌های این بنا از معدن سنگ روستای اژدهاتو استخراج و پس از حجاری توسط کاری‌های بلدیه (شهرداری) به محل بنا حمل شدند.

سبک و سیاق معماری رختشویخانه زنجان را می‌توان به شیوه اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی نسبت داد. از نظر تشابه کاربری چنین بنایی در هیچ قسمتی از ایران به این شکل دیده نشده، ولی از نظر معماری با مسجد عباسقلی خان و دروازه ارگ قابل مقایسه‌ است. در ساخت این بنا از مصالحی چون سنگ، چوب و آجر استفاده کرده‌اند.

آب رختشویخانه زنجان از قنات قلعچه حاجی میربهاءالدین تأمین می‌شد. اجرای مخزن این رختشویخانه به روش قرقی بوده و آب‌بندی با ملاط ساروج تا ارتفاع دو متر در دیواره‌ها و كف انجام شده است. در منتهی الیه طاق‌ها و دیوار سمت جنوبی، پنجره‌ای را به‌منظور تبادل هوا تعبیه کرده‌اند كه در نوع خود قابل‌توجه است. مخزن آب‌انبار در بازسازی‌های اخیر این مجموعه به‌عنوان نمایشگاه تغییر كاربری داده شد.